«Η Γαλλία σε κρίση: Από την πολιτική αστάθεια στην κοινωνική αποσύνθεση» – Αρθρο του Ν. Μαραβέγια

Γράφει ο Ν. Μαραβέγιας, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο ΕΚΠΑ, σύμβουλος υπουργού Ανάπτυξης, πρώην αντιπρύτανης στο ΕΚΠΑ, πρώην υπουργός

Η κρίση ξεκίνησε από τα οικονομικά μεγέθη. Το δημόσιο χρέος της Γαλλίας έχει εκτιναχθεί σε ιστορικά υψηλά επίπεδα (πάνω από 112% του ΑΕΠ), ενώ το έλλειμμα κινείται στο 5,8%, μακριά από τα ευρωπαϊκά όρια. Οι αυξήσεις επιτοκίων, η στασιμότητα της ανάπτυξης και η κοινωνική πίεση για δαπάνες σε ενέργεια και ασφάλιση επιβάρυναν δραματικά τα δημόσια οικονομικά. Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τη χώρα, προειδοποιώντας για «έλλειψη πολιτικής συνοχής». Η ίδια η Ε.Ε. εκφράζει ανησυχία πως, αν η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης λυγίσει, η σταθερότητα του ευρώ θα κλονιστεί.

Η καθημερινότητα στα μεγάλα αστικά κέντρα της Γαλλίας αποκαλύπτει το βάθος της κρίσης: απεργίες στα μέσα μεταφοράς, διαδηλώσεις κατά της δημοσιονομικής λιτότητας, οδομαχίες στα προάστια. Το κόστος ζωής ανεβαίνει ταχύτερα από τους μισθούς, ενώ οι νέοι αισθάνονται αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας.

Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς έχει διαβρωθεί. Οι πολίτες θεωρούν πως οι πολιτικοί λειτουργούν σε «παράλληλο σύμπαν» και ότι το κράτος έχει πάψει να λειτουργεί ως εγγυητής κοινωνικής συνοχής. Αυτή η απώλεια εμπιστοσύνης είναι ίσως το πιο ανησυχητικό φαινόμενο, γιατί τρέφει τα άκρα και ανοίγει τον δρόμο σε αυταρχικές ρητορικές.

Σε αυτό το κλίμα απαξίωσης των θεσμών, η πρόσφατη φυλάκιση του πρώην Προέδρου Νικολά Σαρκοζί για διαφθορά, ήρθε να ενισχύσει το αίσθημα κρίσης εμπιστοσύνης. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη Γαλλία, ένας πρώην αρχηγός κράτους οδηγείται στη φυλακή, γεγονός που λειτουργεί ταυτόχρονα ως ένδειξη θεσμικής διαφάνειας, αλλά και ως σύμπτωμα ενός πολιτικού συστήματος σε ηθική κρίση.

Για πολλούς, η κλοπή αντικατοπτρίζει την αποσύνθεση της κρατικής μηχανής. Για άλλους, είναι παρακμή της ίδιας της Γαλλίας, όπου η πολιτισμική κληρονομιά και το μεγαλείο του παρελθόντος λεηλατούνται από την αδιαφορία και τη φτώχεια του παρόντος.

Η κρίση στο Παρίσι μεταδίδει ανησυχία σε όλη την Ευρώπη. Η Γαλλία υπήρξε πάντοτε ο πυλώνας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μαζί με τη Γερμανία. Αν ο ένας από τους δύο πυλώνες τρέμει, ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κλυδωνίζεται.

Η άνοδος του εθνικισμού και η αμφισβήτηση των ευρωπαϊκών κανόνων από τη γαλλική ακροδεξιά ενδεχομένως να αναδιαμορφώσουν ριζικά τον πολιτικό χάρτη. Οι Βρυξέλλες, ήδη επιβαρυμένες από εσωτερικές εντάσεις, φοβούνται ότι ένα Παρίσι ασταθές θα υπονομεύσει τις κοινές πολιτικές σε άμυνα, ενέργεια και μετανάστευση.

Ταυτόχρονα, η γαλλική οικονομία επηρεάζει ολόκληρη την ευρωζώνη: υψηλότερα spreads, δισταγμός επενδυτών, πίεση στις αγορές ομολόγων. Η ΕΚΤ βρίσκεται μπροστά σε ένα νέο δίλημμα: πώς να προστατεύσει τη σταθερότητα του ευρώ χωρίς να εμφανιστεί ότι «διασώζει» πολιτικά αδύναμες κυβερνήσεις.

Η Γαλλία χρειάζεται επειγόντως μια νέα κοινωνική συμφωνία. Οχι απλώς δημοσιονομικά μέτρα, αλλά ένα όραμα που θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και την αξιοπιστία του κράτους. Οι λύσεις δεν είναι εύκολες: απαιτούνται δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά και δίκαιη κατανομή βαρών, επενδύσεις στην παιδεία και στην καινοτομία, αλλά και ρεαλισμός απέναντι στο μεταναστευτικό ζήτημα.

Αν αποτύχει η προσπάθεια, η κρίση της Γαλλίας θα γίνει κρίση της Ευρώπης και ίσως σημείο καμπής για τη Δύση. Γιατί η Γαλλία , περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, υπήρξε εργαστήρι ιδεών και θεσμών που ενέπνευσαν ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο. Αν λυγίσει, θα στείλει μήνυμα ότι ακόμη και οι πιο παλαιές δημοκρατίες δεν είναι άτρωτες.

Η κλοπή στο Λούβρο θα μείνει στη μνήμη όχι μόνο ως αστυνομικό γεγονός, αλλά ως τελευταία προειδοποίηση για μια χώρα που πρέπει να ξαναβρεί τον εαυτό της. Αν η Γαλλία καταφέρει να ανακτήσει τη χαμένη της αυτοπεποίθηση και μαζί την πίστη της στη συλλογική της δύναμη, ίσως τότε μπορέσει να ξανασταθεί ως φάρος πολιτισμού και δημοκρατίας για την Ευρώπη και τον κόσμο.

Σήμερα, σε αντίθεση με τη γαλλική αστάθεια, η Ελλάδα εμφανίζει μια σπάνια, στην ιστορία της, πολιτική και δημοσιονομική σταθερότητα, που είναι ο καρπός δύσκολων μεταρρυθμίσεων και συλλογικής ωριμότητας. Η διαφύλαξη αυτής της ισορροπίας δεν είναι δεδομένη αποτελεί πολύτιμο κεφάλαιο που οφείλουμε να προστατεύσουμε μετά την τραγική εμπειρία της δεκαετούς πολιτικής και οικονομικής κρίσης.